Corona

Rechtmatigheid
Rechtmatigheid is het handelen in overeenstemming met wet- en regelgeving. Door de corona crisis verlopen diverse uitgaven van de gemeenten anders dan waar in de externe- of interne regelgeving en overeenkomsten vanuit is gegaan. Dit kan formeel tot onrechtmatigheden leiden. In het kader van de zorgverlening is landelijk opgeroepen om betaling aan zorgaanbieders vanuit continuïteitsoverwegingen door te laten gaan, waarbij later blijkt dat hier geen of een andere prestatie tegenover staat. Denk ook aan betalingen van meerkosten die vallen buiten het raamwerk van bestaande overeenkomsten. Een ander voorbeeld is dat de gemeente al haar subsidies doorbetaalt om verenigingen en stichtingen overeind te houden terwijl hiervoor geen, minder of andere prestaties zijn geleverd. Beleidsmatig zijn deze betalingen gewenst of zelfs noodzakelijk maar kunnen in het kader van de accountantscontrole als onrechtmatig bestempeld worden.

Leidraad bij het opstellen van deze corona paragraaf is de BADO notitie (Bedrijfsvoering Auditing Decentrale Overheden) "Notitie effecten en risico’s voor decentrale overheden vertaald naar de jaarrekening 2020".

Terugkijkend
De pandemie COVID-19 is de oorzaak van een heftige tijd voor iedereen. Normale dingen werden ongewoon, fysieke aanraking van mensen werd afgeraden, er werden strenge beperkende maatregelen genomen die invloed hadden op bewegingsvrijheid van mensen.

Na een periode van relatief meer vrijheden in de zomermaanden gingen we naar deze periode in een lockdown situatie. Een pakket van strenge maatregelen die nodig zijn in de aanpak van het virus, het voorkomen van een te grote druk op het zorgstelsel en om kwetsbaren te beschermen. Mensen zijn hun vrijheden voor een groot deel kwijt. Dit beperkt hun mogelijkheden voor ontmoeting met andere mensen. Ook een deel van de bedrijven wordt getroffen door deze maatregelen. Ondernemers worden direct geraakt door overheidsmaatregelen, waar ze geen invloed op hebben.

Oftewel het is een heftige tijd. Er is sprake van een crisis, waarin veel wordt gevraagd van de veerkracht en eigen verantwoordelijkheid van mensen. Nog steeds. Bewonderenswaardig is het daarom dat de meeste mensen die veerkracht opnieuw kunnen opbrengen om hun gedrag aan te passen. Maar men is ook toe aan een perspectief waarin de oude leefgewoonten weer opgepakt kunnen worden in een veilige samenleving.

De raad is in deze periode door middel van informatiebrieven op de hoogte gehouden van de financiële kosten en compensaties in het kader van corona. De eindafrekening van 2020 vindt u in deze jaarrekening. In 2021 blijft de raad geïnformeerd worden met de financiële voortgangsbrief.

Interne beheersing en processen
Maandag 16 maart 2020 gingen de eerste maatregelen in. Zondagavond 15 maart startte een  groep medewerkers met de voorbereidingen daarop. Dat was de aftrap van het lokaal actieteam corona. Het actieteam werkt intensief samen met de Veiligheidsregio Gelderland Zuid. Vanuit de kolom bevolkingszorgen worden de lokale actieteams met een hoge frequentie (afhankelijk van de fase waarin we zaten soms dagelijks) voorzien van informatie en andersom levert het actieteam beelden aan van de situatie in de gemeente. Dat gebeurt ook in de kolom communicatie.

Het lokaal actieteam corona Beuningen bestaat uit diverse disciplines uit de organisatie. Denk aan beleidsmedewerkers vanuit het sociaal domein (scholen, kinderdagverblijven, sport, WMO, jeugd, cultuur, accommodaties, welzijn, economie en bedrijven), sociaal- en juridisch team, publiekzaken, werk en inkomen, communicatie. In de diverse situaties van het op- en afschalen van maatregelen komt het actieteam soms dagelijks, soms wekelijks oftewel zo flexibel als mogelijk bij elkaar. Vraagstukken en voorgang worden besproken en besluiten worden genomen. Het lokaal actieteam komt nog steeds minimaal elke twee weken bij elkaar.

Het lokaal actieteam legt elke vier weken verantwoording af in het bestuurlijk overleg corona, bestaande uit de burgemeester en loco-burgemeester en een afvaardiging vanuit het lokaal actieteam. De burgemeester neemt deel aan het RBT (Regionaal Beleidsteam met alle burgemeesters uit de Veiligheidsregio).

Daarnaast worden het college en de gemeenteraad vanaf medio 2020 maandelijks geïnformeerd over de financiële situatie rondom corona. In een voortgangsbrief worden de kosten en compensaties op een rijtje gezet.

Er is een klankbordgroep ingericht waarin ongeveer 20 inwoners, betrokken vrijwilligers, bestuursleden van verenigingen, eigenaren van winkels etc. ongeveer elke vier week gevraagd werden naar hun ervaringen in de maatschappij rondom corona. Signalen kwamen in het lokaal actieteam aan de orde en werden door betreffende collega’s opgepakt.

Er hebben overleggen plaatsgevonden tussen de burgemeester, wethouder en organisaties zoals scholen, woningbouw, Perspectief, politie, zorgorganisaties, centrummanagement. Bedoeld om ervaringen uit te wisselen en signalen op te halen die door het lokaal actieteam opgepakt konden worden.

Welke activiteiten en of werkzaamheden hebben wij uitgevoerd?

Het lokaal actieteam bestaat uit diverse disciplines. Verantwoordelijke collega’s stonden in contact met scholen, kinderdagverblijven, vervoer, ondernemers, verenigingen, zorg- en welzijnorganisaties etc. Waar nodig werd regulier of flexibel overleg ingericht rond het onderwerp corona. Ondersteuning werd ingezet en vraagstukken konden aan de Veiligheidsregio worden voorgelegd. Denk hierbij aan de samenwerking met de scholen en kinderdagopvang om de het thuisonderwijs en de noodopvang te realiseren.

Al snel na 16 maart vonden aanpassingen in het gemeentehuis en gemeentelijke gebouwen plaats, werden extra hygiënische maatregelen getroffen en kwamen er extra middelen en aanpassingen voor thuiswerken. Er werd beveiliging ingehuurd omdat het interventieteam niet beschikbaar was ivm thuiswerken. Er lag een grote druk op het communicatieteam om de continue veranderende landelijke maatregelen via social media snel en helder onder de aandacht te brengen. Lokaal zijn ook diverse communicatiemiddelen ingezet zoals filmpjes en kaarten. Er is extra communicatiepersoneel ingezet.

Om alle maatregelen te handhaven is de formatie van de boa’s tijdelijk uitgebreid. Zij moesten telkens kennis nemen van veranderende maatregelen en deze toepassen in hun handhaving. Deze vond veelal preventief plaats door gesprekken met ondernemers, maatschappelijke locaties, verenigingen en inwoners. Ook door de samenwerking met de straatcoaches en politie is het gelukt om in goed contact met de jeugd te blijven.

Aan elke gemeente werd gevraagd om personeel beschikbaar te stellen voor de Veiligheidsregio. Dat betekent dat diverse medewerkers – nog steeds – diensten draaien voor de Veiligheidsregio.

In de welzijnssector werd de dagopvang voor ouderen uitgebreid. De groepen moesten kleiner worden door de 1,5 meter maatregel terwijl de opvang hoognodig bleek in verband met het uitvallen van de mantelzorg. Vele activiteiten voor ouderen, volwassenen en kinderen werden omgezet naar digitaal. Verenigingen werden gevraagd extra activiteiten voor kinderen te organiseren.

Het Sociaal Team merkte na een paar maanden dat er meer beroep op hen werd gedaan. Er zijn extra producten ingezet. Bijvoorbeeld op het gebied van ondersteuning mantelzorg en begeleiding van jeugd die vastloopt in deze nieuwe wereld met maatregelen. Er is extra personeel ingezet om deze toename in aanvragen op te kunnen vangen.

Zorgorganisaties maakten meerkosten en vanuit ons budget kregen organisaties een bijdrage in de omzetgarantie.

Welke kosten en afspraken hebben wij gemaakt?

Hebben wij iets gedaan met cultuur?

Sociaal Domein
Met de gecontracteerde zorgaanbieders is het afgelopen jaar intensief overleg gevoerd. In eerste instantie was dit contact gericht op het inventariseren van de gevolgen van de aangekondigde RIVM-maatregelen voor de dienstverlening van de zorgaanbieder. Bijzonder punt van aandacht betrof de zorgcontinuïteit, vooral in het geval van urgente situaties.
Al snel zijn gesprekken met zorgaanbieders gestart over de zorgcontinuïteit en de afname in omzet als gevolg van dienstverlening die niet of beperkt geleverd kon worden. Het betrof partijen zoals aanbieders hulp bij het huishouden, dagbesteding en de peuteropvang. Het college van B&W heeft daarom begin april 2020 tijdelijke richtlijnen vastgesteld over alternatieve dienstverlening en het declareren van niet of anders geleverde prestaties. Regulier geleverde prestaties werden betaald conform de contractuele afspraken. Alternatieve diensten of niet-geleverde prestaties kwamen voor vergoeding in aanmerking, voor zover de daadwerkelijk geleverde prestaties lager uitvielen in vergelijking met 2019. Deze richtlijnen zijn vastgesteld in navolging van adviezen van het rijk en de VNG en hadden – na een tussentijdse verlenging - een geldigheid tot 1 juli 2020.
In de aanloop naar juni en juli 2020 bleek dat de dienstverlening - met inachtneming van de geldende RIVM-maatregelen - weer conform contracten geleverd kon worden. De tijdelijke richtlijnen zijn daarom – voor zover mogelijk - losgelaten, maar met partijen is de afspraak gemaakt dat meerkosten als gevolg van de RIVM-maatregelen wel gedeclareerd konden worden. Dit in navolging van het rijk dat adviseerde deze meerkosten als gevolg van de RIVM-maatregelen tot eind 2020 te vergoeden.
Voor de lokaal gecontracteerde partijen hulp bij het huishouden bleek dat de corona steun en de alternatieve dienstverlening geen steun vonden in de contracten. Daarom zijn aan het einde van 2020 alsnog addenda op de overeenkomsten vastgesteld om de genomen maatregelen van een formele basis te voorzien.

In mei 2020 heeft het college een regeling voor pgb-houders vastgesteld. Zij zijn geïnformeerd over de mogelijkheden om de zorgverlener door te betalen, ook in het geval van niet-geleverde prestaties. Budgethouders hebben informatie ontvangen over het regelen van vervangende zorg als de zorgverlener niet kon komen, bijvoorbeeld vanwege quarantaine. In het laatste kwartaal heeft het college – in navolging van adviezen van het Rijk en de VNG – opnieuw een besluit genomen over steunmaatregelen voor pgb-houders. Pgb-houders zijn daarna geïnformeerd over de nieuwe regeling en de geldende voorwaarden.
Via (telefonische) contacten met zowel zorgaanbieders als cliënten is continu een vinger aan de pols gehouden wat betreft de geboden dienstverlening ten tijde van de corona crisis.

De hierboven genoemde stappen golden voor het lokaal gecontracteerde aanbod en pgb-houders. Regionaal heeft het Regionaal Ondersteuningsbureau vergelijkbare maatregelen genomen voor de regionaal gecontracteerde jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning. In maart en april zijn tijdelijke richtlijnen vastgesteld voor alternatieve invulling van de dienstverlening en de declaratie van niet-geleverde prestaties. Het declareren van niet-geleverde prestaties was mogelijk tot 1 juli 2020. Dienstverlening moest zo veel mogelijk conform de contracten geleverd worden voor zover dat binnen de RIVM-richtlijnen mogelijk was.

Het ROB heeft eveneens een regeling voor meerkosten afgesproken.

Met partijen die gebruik hebben gemaakt van de omzetgarantie is een addendum op de overeenkomst vastgesteld om de gemaakte afspraken te formaliseren.

Doelgroepenvervoer
Samen met gemeente Nijmegen en gemeente Wijchen had Beuningen een overeenkomst voor het leerlingenvervoer. Op basis van de contracten, namelijk via een beroep op onvoorziene omstandigheden, zijn afspraken gemaakt over het vergoeden van niet-gereden ritten. Het college heeft in april 2020 – in navolging van adviezen van het rijk en de VNG – besloten om niet-gereden ritten door te betalen voor zover de vervoerders een omzet hadden die ten opzichte van 2019 minder dan 80% bedroeg. In dat geval werd in aanvulling op de reguliere vergoeding voor gereden ritten een vergoeding tot 80% van het niveau van 2019 betaald. Deze maatregelen golden tot 1 juli 2020. De reguliere overeenkomsten liepen af op 1 augustus 2020 en als zodanig zijn er geen maatregelen meer genomen voor de maand juli.

Voor het regionaal gecontracteerde vervoer via de Bedrijfvoeringsorganisatie Doelgroepenvervoer regio Arnhem Nijmegen (BVO DRAN) zijn met de vervoerders eveneens afspraken gemaakt. De BVO DRAN heeft een regeling afgesproken voor het vergoeden van niet-gereden ritten. Dit in navolging van landelijke richtlijnen. De omzet werd gegarandeerd tot het niveau van 80% ten opzichte van 2019. Daadwerkelijk gereden ritten werden vergoed conform de contractueel vastgelegde afspraken. Ook zijn eind 2020 afspraken gemaakt over de vergoeding van corona gerelateerde meerkosten.    

Sport(voorzieningen) en jeugd
Door de lockdown zijn de sportkantines, dorpshuizen en andere openbare gebouwen gesloten. Vanuit de gemeente hebben wij verenigen en stichtingen geïnformeerd over de diverse financiële compensatieregelingen die het rijk heeft ingesteld, zoals de TVS voor gemeenten voor de kwijtschelding voor de huur, TASO voor sportverenigingen en SPUK voor zwembaden en ijsbanen.

Het college heeft een uitvoeringsregeling ‘steunfonds corona 2020’ ingesteld voor verenigingen en stichtingen. Met deze regeling wilden we voorkomen dat het voortbestaan van verenigingen en stichtingen in gevaar zouden komen vanwege financiële problemen als gevolg van corona. Er zijn dertien verenigingen en stichtingen die een aanvraag hebben ingediend.
Ondanks dat er weinig verenigingen en stichtingen acuut in gevaar waren zien we dat verenigingen en stichtingen grote verliezen hebben geleden en ingeteerd hebben op hun eigen vermogen. Het college heeft daarom besloten de uitvoeringsregeling om te buigen naar een aangepaste ‘corona compensatieregeling 2020’ voor verenigingen en stichtingen voor 2020. Met deze regeling is het mogelijk om een deel van het verlies te compenseren.

Sportverenigingen en hun sportterreinen zijn ingezet om jeugdactiviteiten te organiseren. Er zijn regelingen opgetuigd zoals 'Jeugd aan Zet' en het 'Jeugdpakket' om jongeren perspectief te bieden en om het dialoog aan te gaan. Ontmoeting stond hierbij centraal maar jongeren werden ook uitgenodigd om hulp te bieden bij de uitvoering en begeleiding van activiteiten.   

Het ‘Jeugdpakket’ is ook bedoeld om extra aandacht te besteden aan kwetsbare jongeren, die soms al sinds het begin van de corona periode thuiszitten. We staan in nauw contact met het jongerenwerk om hier invulling aan te geven. Zo is er onder andere een werkgroep gestart voor een groep kwetsbare meiden waarvoor thuiszitten in een lockdown situatie te zwaar is. Daarnaast is er een aanvraag ingediend voor een speciale ZonMw-subsidieronde ‘Perspectief voor de Jeugd met Maatschappelijke Diensttijd (MDT)’, ook onderdeel van het landelijke ‘Jeugdpakket’. Doel van de subsidieregeling is om een project op te zetten voor- en door jongeren en ze op die manier perspectief te bieden in corona tijd. Een groep jongeren uit onze gemeente heeft geholpen om een projectplan op te stellen, zodat het voldoet aan de wensen en behoeften van de jeugd. De jongeren krijgen tijdens het project begeleiding van Spectrum Elan, Beeldbrengers (beide MDT-organisaties) en Beuningen Samen in Beweging.

Staatssteun
De commerciële exploitanten in onze gemeente kunnen geen gebruik maken van de diverse regelingen die wij lokaal hebben ingesteld. Enerzijds is dit niet in overeenstemming met onze algemene subsidieverordening waarvan commerciële partijen zijn uitgesloten, anderzijds willen wij als gemeente niet schuren tegen de beginselen van staatssteun. Commerciële exploitanten zijn doorverwezen naar de diverse rijksregelingen. Gezien het feit dat ook de exploitanten een groot maatschappelijk belang hebben in onze gemeente en ook wij gebaat zijn bij een gezonde exploitatie zijn we in overleg getreden om de mogelijkheden van maatwerk te onderzoeken.

Tozo
De Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) is een van de maatregelen van het Kabinet om ondernemers te ondersteunen tijdens deze crisis. Deze regeling voorziet in een aanvullende uitkering voor levensonderhoud en in een lening voor bedrijfskapitaal om liquiditeitsproblemen op te vangen. De verstrekte leningen en uitkeringen zijn vergoed door het rijk.

Welke inkomsten hebben wij ontvangen?

De compensaties van Rijksoverheid gelden voor 2020 en 2021. In totaal is een bedrag van
€ 1.357.096,- beschikbaar gesteld. Bij de jaarrekening 2020 wordt aan de raad voorgesteld welk gedeelte van dit bedrag via de bestemmingsreserve budgetoverheveling in 2021 wordt ingezet. Het bedrag is als volgt opgebouwd.

Gemeenschappelijke regelingen

Veiligheidsregio (VRGZ)
De verwachting is dat de kosten die door de Veiligheidsregio worden gemaakt met betrekking tot de pandemie volledig vergoed worden door het Rijk. De VRGZ geeft aan dat er nog geen inschatting is te maken van de kosten in de toekomst omdat zij niet weten hoe de corona crisis zich gaat ontwikkelen. Wel is ook hier de verwachting dat de lasten volledig vergoed worden. Het risico zit met name in de periode na de crisis, denk hierbij aan frictiekosten.

GGD
De meerkosten die de GGD maakt voor coronabestrijding worden direct vanuit het ministerie van VWS aan de GGD vergoed. De GGD ontvangt nu voorschotten en moet in 2021een definitieve berekening opstellen (bij de jaarrekening) op grond waarvan zal worden afgerekend.
Voor zover de GGD reguliere activiteiten niet of minder kan uitvoeren omdat regulier personeel moet worden ingezet bij de bestrijding van corona, levert dat op dit moment geen extra kosten op. Maar als op een later moment extra kosten moeten worden gemaakt om het achterstallige werk weer in te halen (door extra tijdelijke inhuur bijvoorbeeld), dan worden die extra kosten wel vergoed door het rijk.

Gemiste  inkomsten en/of risico's

Risico-inschatting corona en Munitax
Munitax ziet enige risico’s bij de heffing en invordering van gemeentelijke belastingen door de
corona crisis. Deze risico’s zijn tweeledig, aan de heffings- en waarderingskant speelt de crisis al een rol. Voor 2021 zijn de waarderingen van horecapanden (exclusief hotels) en sportaccommodaties naar beneden bijgesteld. Dit heeft direct gevolg voor de opbrengsten van OZB-gebruik en OZB-eigendom niet-woningen en ook voor de reclamebelasting. De waardering van deze panden is maximaal zo’n 50% lager en de opbrengst daarmee vermoedelijk ook.
Onbekend is of de crisis in 2021 meer invloed gaat hebben op andere categorieën niet-woningen,
zoals kantoren en bedrijfspanden. Kantoren zouden wellicht minder gebruikt gaan worden. Dit heeft voor 2021 naar verwachting nog geen impact hebben op de opbrengsten.
Aan de invorderingskant is er het risico dat ondernemers en inwoners hun aanslag niet kunnen betalen. In 2020 was dit nog niet duidelijk zichtbaar. De verwachting is dat met de huidige sluiting van winkels en horeca er meer inwoners en ondernemers in de problemen komen. Hierdoor zullen minder belastingschuldigen de betalingsverplichting na kunnen komen en de oninbare post zal naar verwachting stijgen.

Afgelopen zomer is het Down the Rabbit Hole festival niet door gegaan. Down The Rabbit Hole, kortweg DTRH, is een driedaags muziekfestival dat voor het eerst in 2014 werd gehouden, in recreatiepark De Groene Heuvels in Ewijk. Hierdoor is er minder toeristenbelasting opgelegd.

In 2020 heeft de gemeente geen bijdrage van derden ontvangen op de waarden van investeringen.  Een eventuele bijdrage van een derde op een investering moet in mindering worden gebracht op een eventuele investering.

Wat het effect is van het virus op onze organisatie is moeilijk te bepalen omdat wij nog midden in de crisis zitten. Het is wel de verwachting dat deze impact heeft op de diverse beleidsterreinen. Hoe groot de financiële impact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen door de onbekende duur van het virus maar ook over het onbekende verloop van het op- en afschalen van maatregelen en de daaraan gekoppelde kosten. Daarnaast is niet altijd duidelijk welke compensatie parketten er vanuit het rijk (nog) beschikbaar worden gesteld.